ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP BẰNG MÔ HÌNH IKIGAI

Trong hành trình xây dựng và phát triển một tổ chức chứng nhận mang tên QUACERT thuộc Ủy ban Tiêu Chuẩn - Đo  lường – Chất lượng, tôi chủ động lựa chọn cho mình cái nghề mơ ước, tôi cũng đã ứng dụng mô hình IKIGAI để giúp nhiều nhân sự hiểu bản thân, tìm ra một định hướng mới phù hợp hơn. Chính điều này đã khiến một số nhân sự rất vui vẻ quyết định chấm dứt hợp đồng lao động, một số nhân sự khác sau khi thôi việc đã quay lại cảm ơn tôi vì đã giúp bạn ấy tìm thấy nghề phù hợp hơn. Giờ đây, tôi muốn chia sẻ cách để các bạn trẻ hoặc những người đang muốn đổi nghề, tìm nghề có thể tự áp dụng mô hình IKIGAI để tìm ra con đường phù hợp nhất cho mình.  

IKIGAI là gì?
Vòng tròn Ikigai là một mô hình trực quan giúp chúng ta hình dung rõ hơn về những yếu tố cấu thành nên mục đích sống của mỗi người. Nó được chia thành 4 mảnh ghép chính, mỗi mảnh ghép đại diện cho một khía cạnh khác nhau trong cuộc sống của chúng ta.

1 - Điều bạn yêu thích: Bao gồm tất cả những hoạt động, sở thích, đam mê khiến bạn cảm thấy vui vẻ, hứng thú và muốn dành thời gian cho chúng. Đó có thể là một môn thể thao, một loại hình nghệ thuật, một lĩnh vực học tập nào đó, hoặc đơn giản chỉ là việc tương tác với những người bạn yêu quý.

2 - Điều bạn giỏi: Đây là những kỹ năng, tài năng, điểm mạnh... mà bạn tự tin nhất. Bạn có thể giỏi về giao tiếp, sáng tạo, giải quyết vấn đề, hoặc bất kỳ một lĩnh vực nào khác.

3 - Điều thế giới cần: Đây là những vấn đề, nhu cầu mà xã hội đang đối mặt và bạn cảm thấy mình có thể đóng góp một phần để giải quyết. Bạn có thể quan tâm đến bảo vệ môi trường, giúp đỡ người nghèo, tạo việc làm cho mọi người, giáo dục hoặc phát triển cộng đồng.

4 - Điều bạn có thể được trả tiền: Đây chính là những công việc, dịch vụ mà bạn có thể cung cấp và nhận được sự trả công xứng đáng. Nó có thể là một nghề nghiệp, một dự án kinh doanh, hoặc một số hình thức kiếm tiền khác.

Và khi 4 mảnh ghép này giao nhau, chúng ta sẽ tìm thấy một khoảng ở giữa được xác định chính là Ikigai của mình - lý do thực sự để sống. Đó là khi chúng ta được làm những điều mình yêu thích, tận dụng từ những gì mình giỏi, đóng góp cho cộng đồng và đem lại cho bản thân một nguồn thu nhập ổn định.

1. Điều bạn yêu thích
Lý thuyết thì vậy, nhưng làm cách nào để ta biết mình muốn gì, mình thích gì. Bạn hãy bắt đầu bằng cách tĩnh lại tự hỏi và ghi ra những câu trả lời cho những câu hỏi sau
- Mình thích làm gì nhất khi rảnh rỗi?
- Có điều gì khiến mình hào hứng đến mức quên cả thời gian không?
- Nếu không bị giới hạn bởi tiền bạc hay điều kiện, mình muốn làm gì?

Nếu từ nhỏ tới giờ bạn không thích gì thì sao? Đừng lo, không phải ai cũng nhận ra điều mình thích ngay lập tức. Hãy bắt đầu bằng việc thử nghiệm những hoạt động khác nhau và để ý cảm giác của mình. Bạn có thể thử tham gia các câu lạc bộ, học nhảy, học vẽ, hoặc làm bánh để khám phá điều khiến bạn thích thú. Mình nghĩ đây là một phần lí do mà càng ngày càng nhiều bạn trẻ chọn giành 6 tháng hoặc 1 năm để trải nghiệm nhiều thứ  để nhận ra bản thân thực sự thích gì.
Nếu bạn từng thích điều gì đó nhưng giờ không còn cảm giác như xưa thì sao? Tốt quá, bạn hãy nhớ lại lý do bạn từng yêu thích nó. Có thể tái khám phá bằng cách tìm một phiên bản đơn giản hơn hoặc phù hợp hơn với cuộc sống hiện tại. Chẳng hạn, nếu bạn từng thích vẽ nhưng giờ không còn thời gian, hãy thử vẽ kỹ thuật số trên iPad, hoặc tham gia vẽ ký họa đô thị cùng bạn bè trong cộng đồng Urban Sketchers Hà nội như tôi đã từng trải nghiệm.
Làm sao phân biệt giữa sở thích bình thường và đam mê thực thụ? Đam mê là thứ bạn sẵn sàng đầu tư thời gian và công sức, ngay cả khi gặp khó khăn. Ví dụ, Nếu bạn thích chơi game, hãy hỏi: "Mình có muốn phát triển kỹ năng này để trở thành streamer, thiết kế game, hoặc lập trình game không?"

2. Điều bạn làm tốt
Bạn hãy bắt đầu bằng cách tĩnh lại tự hỏi và ghi ra những câu trả lời cho những câu hỏi sau
- Mình thường được khen ngợi vì kỹ năng nào?
- Có điều gì mình làm dễ dàng hơn người khác một cách tự nhiên không?
- Khi gặp thử thách, mình thường vượt qua bằng cách nào?
Nếu bạn nghĩ mình không giỏi gì cả thì sao? Hãy hỏi những người xung quanh xem họ thấy bạn làm tốt điều gì, hoặc thử các bài kiểm tra tính cách.
Nếu Điểm mạnh của bạn mâu thuẫn với điều bạn thích thì sao? Đôi khi Bạn có thể giỏi làm một việc nhưng không yêu thích nó. Hãy xem điểm mạnh đó có thể hỗ trợ cho điều bạn thích hay không.

Khi nhận ra điểm tốt của bản thân giữa những điều làm chưa tốt, tiếp theo nên làm gì? Khi đó, hãy tìm một mentor hoặc người có kinh nghiệm để định hướng và nâng cấp kỹ năng đó thành một lợi thế vượt trội phục vụ cho đam mê của mình.

3. Điều xã hội cần
Một lần nữa, Bạn hãy bắt đầu bằng cách tĩnh lại tự hỏi và ghi ra những câu trả lời cho những câu hỏi sau
- Có vấn đề nào trong xã hội khiến mình cảm thấy trăn trở không?
- Mình có thể giúp đỡ ai bằng kỹ năng hoặc kiến thức của mình?
- Sản phẩm/dịch vụ nào mình nghĩ mình có thể cải thiện (làm nhanh hơn tốt hơn rẻ hơn) không?
Có thể bạn sẽ băn khoăn Làm sao để biết mình có thể tạo sự khác biệt và ở đâu? Đừng nghĩ quá lớn. Nếu bạn nhận thấy bạn bè mình hay gặp khó khăn khi tìm tài liệu học tập, bạn có thể bắt đầu từ việc hỗ trợ họ. Từ đó, bạn có thể mở rộng thành dịch vụ tư vấn học tập hoặc viết hướng dẫn.
Bạn có thể hỏi Làm sao biết đâu là lĩnh vực đáng đầu tư học hỏi? Nghiên cứu thị trường, đọc báo cáo ngành và theo dõi xu hướng. Có thể dùng các kỹ năng liên quan đến AI, phân tích dữ liệu, tìm ra nội dung xã hội cần.
 

4. Điều bạn có thể được trả tiền
Bây giờ bạn có thể tự đặt câu hỏi cho chính mình:
- Kỹ năng của mình có giá trị trong ngành nghề nào?
- Ngành nghề mình quan tâm hiện có nhu cầu cao không?
- Mình có thể học thêm gì để gia tăng giá trị bản thân?

Trong khi trả lời mấy câu hỏi này, bạn có thể tự băn khoăn: Làm sao để biết kỹ năng nào sẽ có giá trị trong tương lai? Hãy đọc các báo cáo thị trường lao động từ nguồn uy tín, như LinkedIn chẳng hạn. Quan sát những công việc có xu hướng tăng nhu cầu tuyển dụng, ví dụ như phân tích dữ liệu hoặc hỏi AI.
Lại băn khoăn, Làm sao phân biệt thông tin đáng tin cậy? Chọn các nguồn chính thống, tham khảo từ nhiều kênh, và học hỏi từ những người có kinh nghiệm. Không tin ngay vào một bài viết hoặc một ý kiến cá nhân.
Và nữa, Nếu hiện tại bạn không có kỹ năng nào nổi bật thì sao? Hãy bắt đầu học một kỹ năng cơ bản và có nhu cầu cao như Excel, viết lách, hoặc giao tiếp tiếng Anh mà sau này bạn có thể dùng cho rất nhiều nghề.

Tìm ra Ikigai - lý do sâu xa để sống, không chỉ đơn thuần là một cảm giác vô hình, trừu tượng mà còn mang lại những lợi ích thiết thực cho cuộc sống của mỗi người. Một số lợi ích của việc khám phá ra Ikigai là:

Lời kết:
Mô hình IKIGAI không phải là đích đến, mà là công cụ để bạn khám phá bản thân và tìm ra con đường phù hợp. Hãy nhớ rằng, hành trình này không cần hoàn hảo ngay lập tức. Chỉ cần bạn bắt đầu bằng những câu hỏi nhỏ và từng bước tiến lên, bạn sẽ đến gần hơn với "lý do để tồn tại" của mình.

Th.sĩ Nguyễn Thị Minh Lý - Chuyên gia ISO - Chuyên gia Tư vấn Huấn luyện Nội tâm