Không biết mình là ai, bạn sẽ sống theo kịch bản của người khác.

Với góc nhìn khoa học, người có tự nhận thức cao (self-awareness) sẽ xử lý cảm xúc tốt hơn, ra quyết định sáng suốt hơn, và ít bị dẫn dắt bởi cảm xúc nhất thời. Nghiên cứu của Harvard cho thấy, 95% con người tin rằng họ biết mình, nhưng chỉ 10–15% thực sự biết thật!

Với góc nhìn Tâm lý, “Biết mình” là bước đầu của trưởng thành. Người biết mình sẽ hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu, nhu cầu, động cơ, từ đó xây dựng lối sống phù hợp với bản chất. Biết mình giúp ta thoát khỏi vai diễn, sống chân thật và tự tại hơn. Đó là cuộc “về nhà” đúng nghĩa.

Trong Tâm linh, “Biết mình” là giai đoạn đầu của hành trình giác ngộ. Câu hỏi muôn thuở: “Tôi là ai?” không phải để trả lời bằng lý trí, mà để lắng nghe linh hồn. Khi ta hiểu bản chất mình là tình yêu, ánh sáng và ý thức, ta sẽ không còn đánh giá cuộc sống bằng thước đo vật chất.

Bằng góc nhìn Đạo lý, Khổng Tử dạy: “Biết người là trí, biết mình là sáng”. Người biết mình không kiêu, không tự ti. Biết mình giúp ta sống đúng vị, đúng vai, và đặc biệt, không ép người khác sống theo tiêu chuẩn của ta. Một cộng đồng chỉ vững khi mỗi người biết rõ mình đang đứng ở đâu và muốn hướng về đâu.

Biết mình là bước đầu tiên để tự do thật sự.

Chúng ta lớn lên cùng kỳ vọng, càng lớn, mặt nạ càng nhiều. Nhưng đến một lúc nào đó, ta mỏi. Không phải vì không giỏi nữa, mà vì không muốn sống sai mình nữa.

Bản thể thật không ồn ào, nó chờ bạn lắng xuống, buông bỏ "vai diễn", rồi nhẹ nhàng hiện ra như làn khói trà buổi sớm. Giống như diễn viên, mỗi ngày diễn tốt một vai, nhưng lỡ quên mất mình là ai.

Chạm vào bản thể thật không phải là hành trình đi đâu cả. Mà là hành trình trở về chính mình. Chạm vào bản thể thật là lúc bạn thôi đóng vai, thôi diễn xuất, thôi gồng gánh những gì không phải là mình, và bắt đầu sống, cảm, hiện diện với cái tôi nguyên sơ, thuần khiết, không điều kiện ở bên trong.

Đó là lúc bạn gỡ bỏ từng lớp mặt nạ mà cuộc sống, xã hội, người khác… đã khoác lên bạn. Đó là khi bạn đứng yên trong chính mình, và hỏi: Nếu tôi không cần chứng minh điều gì, không cần làm hài lòng ai, không cần đạt bất kỳ thành tích nào… thì tôi là ai?

Khi chạm vào bản thể thật, bạn bắt đầu lắng nghe chính mình nhiều hơn, không còn phản ứng theo “điều kiện”, mà phản hồi từ cảm nhận bên trong. Khi đó bạn cảm thấy bình an vô cớ, không cần lý do để vui, không cần ai công nhận để thấy mình đủ. Bạn chấp nhận mình “không hoàn hảo” nhưng vẫn yêu thương chính mình, không ràng buộc, không điều kiện. Đây là lúc cái tôi "muốn trở thành" bắt đầu nhường chỗ cho cái tôi "được là". Bạn thôi so sánh, thôi sân si, không phải vì bạn “cao siêu”, mà vì bạn không còn nhu cầu hơn thua, bạn đã đủ, bạn đã là chính mình.

Vì nếu bạn không chạm vào chính mình, bạn đang sống như một bản sao, của xã hội, của cha mẹ, của kỳ vọng người khác. Và một cuộc đời không có bạn thật bên trong thì sớm muộn cũng rỗng tuếch, dù bề ngoài có bao nhiêu thành tựu đi nữa.

Chạm vào bản thể thật không phải để trốn đời, mà để trở lại, và sống cuộc đời thật của mình, một cách trọn vẹn nhất.

Muốn chạm vào bản thể thật, bạn có thể:

• Quay về trạng thái tĩnh lặng mỗi ngày qua thiền, thở, viết nhật ký, đi bộ chậm v.v… Tĩnh lặng là chiếc gương để bạn thấy rõ bản thể.
• Quan sát mà không phán xét cảm xúc, dù là buồn, giận, xấu hổ, hay ghen tuông… đều là những lớp áo cần được nhận diện để gỡ bỏ.
• Hỏi bản thân: Tôi đang sống theo điều gì của người khác? Rồi từng bước “trả lại” cho họ, và lấy lại phần mình đã đánh mất.
• Sống thật từng khoảnh khắc nhỏ, cười thật lòng, từ chối nhẹ nhàng, hay dám nói “Tôi không biết”, đó đều là chạm.

Bạn không “chạm xong là xong”. Bạn sẽ chạm, rồi quên, rồi lại chạm, như con sóng vỗ vào bờ ý thức. Nhưng mỗi lần chạm, bạn sẽ thấy đời sống sâu sắc hơn, tình thương lớn hơn, và nỗi sợ nhỏ lại một chút. Đến một lúc nào đó, bạn sẽ hiểu: “Mình không cần trở thành ai cả. Mình chỉ cần được là chính mình – trọn vẹn.”

Thạc sĩ Nguyễn Thị Minh Lý - Chuyên gia tư vấn huấn luyện Nội tâm