8 Lợi ích của việc cho trẻ học vẽ từ sớm

Bài viết này dành cho cha mẹ, thầy cô, hoặc bất kỳ ai tin rằng “Một cây bút chì và một tờ giấy trắng có thể thay đổi cả tuổi thơ của một đứa trẻ.”

1. Khi trẻ vẽ, não bộ được “tập gym” toàn diện

Trông thì đơn giản, nhưng chỉ một hoạt động vẽ thôi đã kích hoạt rất nhiều vùng não:

• Thùy trán (frontal lobe): Giúp trẻ lập kế hoạch: “Con sẽ vẽ gì? Vẽ gì trước, vẽ gì sau? Chỗ này to hay nhỏ?”. Đây là nền tảng cho tư duy tổ chức, sắp xếp và giải quyết vấn đề sau này.
• Thùy đỉnh (parietal lobe): Giúp xử lý thông tin không gian, tỷ lệ, vị trí. Trẻ hiểu khái niệm xa – gần, to – nhỏ, trái – phải… tốt hơn thông qua hình ảnh, không chỉ bằng lời.
• Thùy chẩm (occipital lobe): Chịu trách nhiệm về hình ảnh, màu sắc, ánh sáng. Vẽ giúp “làm giàu” kho dữ liệu hình ảnh trong não, hỗ trợ cả việc học đọc, học viết về sau.
• Hai bán cầu não cùng phối hợp: Bán cầu trái: logic, trình tự, cấu trúc. Bán cầu phải: hình ảnh, cảm xúc, sáng tạo. Vẽ là hoạt động hiếm hoi yêu cầu cả hai bán cầu “bắt tay nhau”, rất tốt cho sự phát triển cân bằng của não bộ ạ.

Nói vui cho dễ nhớ: Mỗi lần con vẽ là một lần não con “nhảy aerobic”, vui, nhẹ, nhưng hiệu quả lâu dài.

2. Vẽ rèn kỹ năng vận động tinh, “nền móng” cho viết, cầm, làm việc khéo léo

Cha mẹ hay sốt ruột: “Sao con viết xấu vậy? Cầm bút cứ run run…” Thật ra, trước khi viết đẹp, tay phải… được tập vận động tinh đủ đã. Cách con cầm bút, Cách con điều khiển nét cong – nét thẳng, Cách con tô màu không lem ra ngoài… Những hoạt động này rèn cho trẻ: Cơ tay, cổ tay, ngón tay linh hoạt, Phối hợp tay – mắt nhịp nhàng, Khả năng kiểm soát lực: ấn mạnh – nhẹ, nét đậm – nhạt.

Đây chính là nền tảng cho: Viết chữ, Cắt dán, Làm thí nghiệm khoa học, Chơi nhạc cụ, Và sau này là đánh máy, làm thủ công, nghề nghiệp tinh xảo…

Tóm lại: Vẽ là “bài khởi động” tuyệt vời cho mọi kỹ năng dùng đôi tay của trẻ ạ.

3. Vẽ giúp trẻ phát triển khả năng quan sát, thấy nhiều hơn, hiểu sâu hơn

Trẻ em ban đầu nhìn sự vật rất tổng thể: “Cái cây”, “Cái nhà”, “Mẹ”, “Con mèo”.

Khi học vẽ, trẻ được “huấn luyện” để nhìn kỹ hơn: Cái cây có thân – cành – lá – gân lá, màu lá không chỉ xanh mà còn có vàng, nâu. Khuôn mặt mẹ có mắt, mũi, miệng, tóc, nếp nhăn cười, lúm đồng tiền… Con mèo có tai, ria mép, đuôi, dáng ngồi cuộn tròn…

Kỹ năng quan sát này giúp trẻ bớt vội vàng, bớt hời hợt, tăng khả năng tập trung vào chi tiết, hình thành thói quen nhìn kỹ, hiểu sâu trước khi kết luận.

Sau này đi học, đi làm, người có khả năng quan sát tốt thường nhạy với sự thay đổi, hiểu người khác tinh tế hơn, giải quyết vấn đề thực tế chính xác hơn. Mà tất cả… bắt đầu từ những lần ngồi vẽ cái cây, cái lá, cái ly rất bình thường.

4. Vẽ là “ngôn ngữ thứ hai” của cảm xúc

Không phải đứa trẻ nào cũng nói được “Hôm nay con buồn.” “Con tức giận vì bị mắng.” “Con cô đơn khi bố mẹ bận.”

Nhưng nhiều khi, tranh vẽ của con nói hết:

• Màu sắc u tối, nhiều nét gạch mạnh → có thể con đang căng thẳng, khó chịu.
• Hình người bé xíu, đứng một mình → có thể con đang thấy mình nhỏ bé, lạc lõng.
• Ngôi nhà ấm áp, nhiều người cười → nội tâm con đang cảm thấy an toàn, hạnh phúc.

Khi cha mẹ hoặc thầy cô ngồi cạnh và hỏi nhẹ nhàng: “Con vẽ gì vậy?” “Trong bức tranh này, ai đang vui nhất?” “Ai đang buồn?” Trẻ có cơ hội diễn đạt cảm xúc một cách tự nhiên, không bị tra hỏi, dần dần học cách nói về cảm xúc của mình, cảm thấy được nhìn thấy, được lắng nghe.

Vẽ, theo nghĩa đó, là một công cụ tuyệt vời để kết nối cảm xúc giữa người lớn và trẻ.

5. Vẽ giúp xây nền tảng tự tin và tự do sáng tạo

Trẻ nhỏ vốn sáng tạo: Bầu trời màu hồng cũng được, Mặt trời màu xanh lá cũng chẳng sao, Con cá biết bay, con mèo biết nói…

Vấn đề là nếu bị chê “vẽ sai, vẽ xấu, vẽ gì kỳ vậy”, hoặc bị ép “phải vẽ giống y hình mẫu, giống bạn A, bạn B”, thì dần dần, trẻ sợ vẽ, sợ thể hiện, sợ bị đánh giá, sáng tạo bị bóp nghẹt ngay từ nhỏ.

Ngược lại, khi người lớn tôn trọng bức vẽ của con, khen ngợi nỗ lực, không chỉ chấm điểm “đẹp – xấu”, khuyến khích con “cứ thử”, “cứ tưởng tượng”, thì vẽ trở thành nơi trẻ dám nghĩ khác, dám làm khác, trẻ dám sai mà không sợ, trẻ tin rằng: “Ý tưởng của mình có giá trị.”

Niềm tin này rất quan trọng cho tương lai, khi con bước vào môi trường học tập, làm việc, khởi nghiệp… Những người dám đề xuất, dám sáng tạo, dám đưa ra giải pháp mới đa phần đều được nuôi dưỡng từ tuổi thơ không bị “dập tắt” sự khác biệt.

6. Vẽ rèn khả năng tập trung và kiên trì – “thuốc giải” cho thời đại xao nhãng

Thời nay, trẻ con (và cả người lớn) rất dễ đang làm việc này nhảy sang việc khác, khó ngồi yên quá 10–15 phút, quen với kích thích nhanh, video ngắn, game, thông báo liên tục. Vẽ là môi trường lý tưởng để trẻ ngồi yên lâu hơn một chút, đi theo một quá trình: phác – chỉnh – tô – hoàn thiện, học cách “chưa vừa ý thì sửa tiếp”, thay vì bỏ ngang.

Mỗi bức vẽ hoàn thiện là một bài học sống động về sự kiên trì: không phải nét đầu là đẹp, mà là cả hành trình chỉnh sửa; Sự tập trung: nếu không để ý, tô lem, vẽ lệch, con sẽ tự thấy “con cần cẩn thận hơn”.

Những “bài học nhỏ” này, tích lũy nhiều lần, trở thành: “Con người lớn lên biết theo đuổi mục tiêu đến cùng, không bỏ cuộc chỉ vì khó ở vài bước đầu tiên.”

7. Vẽ giúp trẻ kết nối xã hội – chia sẻ, hợp tác, thấu hiểu người khác

Vẽ không chỉ là hoạt động một mình. Trẻ vẽ chung trên một tờ giấy to, Trẻ kể cho nhau nghe về bức tranh của mình, Trẻ bình luận, khen ngợi, đặt câu hỏi cho tranh của bạn.

Trong quá trình đó, trẻ được học cách lắng nghe: “Bạn vẽ gì? Vì sao bạn chọn màu này?”, học cách bày tỏ: “Con vẽ như vậy vì con nghĩ…” và học cách tôn trọng sự khác biệt: “Bạn vẽ khác mình nhưng vẫn đẹp, vẫn thú vị.”

Đây là những kỹ năng xã hội cốt lõi: Giao tiếp, Hợp tác, Đồng cảm, Không áp đặt. Khi người lớn biết dùng vẽ như một hoạt động nhóm (cả nhà cùng vẽ, lớp học cùng vẽ), không khí sẽ nhẹ nhàng, vui vẻ, thân tình, và trẻ tự nhiên mở lòng hơn, thay vì bị “dạy dỗ” theo kiểu khô khan.

8. Vẽ như một hình thức “chơi mà học” cho rất nhiều môn khác

Vẽ có thể kết nối với:

• Toán học: hình tròn, hình vuông, đối xứng, tỷ lệ, phân chia không gian.
• Ngôn ngữ: vẽ truyện tranh rồi kể lại, đặt tên cho tranh, viết một đoạn văn miêu tả.
• Khoa học: vẽ lại vòng đời của cây, con bướm, hệ mặt trời, cơ thể người.
• Lịch sử – địa lý: vẽ bản đồ kho báu, vẽ nhân vật lịch sử, vẽ trang phục truyền thống các vùng miền.

Nhờ vậy, quá trình “học” của con trực quan hơn, dễ nhớ hơn, ít chán hơn. Vẽ không đứng một mình, mà trở thành trợ thủ đắc lực cho việc học nói chung.

Cha mẹ cần gì để bắt đầu? Không phải là tiền, mà là thái độ

Tin vui là bạn không cần phòng vẽ sang trọng, không cần bộ màu đắt đỏ.

Chỉ cần:

• Giấy (tập vẽ, giấy A4, thậm chí bìa carton sạch),
• Bút chì, sáp màu, bút lông…
• Một khoảng thời gian nhỏ trong ngày / tuần.

Điều quan trọng hơn cả là thái độ của người lớn:

1. Không so sánh con với “đứa trẻ vẽ đẹp hơn”.
2. Không bắt con “phải vẽ giống y mẫu”.
3. Không chê bai kiểu: “Xấu thế, thế này mà cũng gọi là vẽ à?”
4. Khích lệ nỗ lực hơn là chỉ đánh giá kết quả.

Chỉ cần bạn có thể nói với con:

• “Con kể cho mẹ/bố nghe về bức tranh này được không?”
• “Mẹ rất thích cách con dùng màu ở chỗ này.”
• “Con có muốn thêm gì vào bức tranh nữa không?”

Là bạn đã gửi đến con một thông điệp rất quan trọng: “Những gì con tạo ra có giá trị. Con – và thế giới bên trong con – rất đáng được lắng nghe.”

Vẽ không chỉ là vẽ, mà là nuôi dưỡng một con người

Khi cho trẻ học vẽ từ sớm, chúng ta không chỉ “đầu tư cho năng khiếu nghệ thuật”, mà đang:

• Hỗ trợ não bộ phát triển hài hòa,
• Nuôi dưỡng trí tưởng tượng và tư duy sáng tạo,
• Rèn luyện sự tập trung, kiên trì, khéo léo,
• Mở lối cho trẻ diễn đạt và chữa lành cảm xúc,
• Xây nền tự tin và khả năng kết nối với người khác.

Nếu tuổi thơ là một khu vườn, thì Mỗi cây bút, mỗi mảng màu chính là những hạt giống tốt đẹp
gieo vào đó khả năng nhìn, nghĩ, cảm và yêu thương một cách sâu sắc hơn.

Trân trọng biết ơn bạn đã đọc đến những dòng này ạ. Hy vọng sau bài viết này, sẽ có thêm nhiều cây bút, nhiều tờ giấy và thật nhiều nụ cười xuất hiện trong tuổi thơ của những đứa trẻ quanh bạn.

Th.sĩ Nguyễn Thị Minh Lý - Chuyên gia Tư vấn Huấn luyện Nội tâm